Poprzedni post (dostępny tutaj) poświęcony był odmowie składania zeznań w postępowaniu karnym. Warto wiedzieć, jak sytuacja wygląda w postępowaniu cywilnym.
Kto może odmówić zeznań?
Podobnie jak w postępowaniu karnym, świadek ma obowiązek składać zeznania. Ustawodawca chroni jednak więzi rodzinne. Z tego względu odmówić zeznań mogą:
- małżonkowie stron,
- ich wstępni (czyli rodzice, dziadkowie itd.),
- zstępni (dzieci itd.),
- rodzeństwo,
- powinowaci w tej samej linii lub stopniu,
- osoby pozostające ze stronami w stosunku przysposobienia.
Prawo odmowy zeznań trwa po ustaniu małżeństwa lub rozwiązaniu stosunku przysposobienia.
Pamiętać jednak należy, że odmowa zeznań nie jest dopuszczalna w sprawach o prawa stanu, z wyjątkiem spraw o rozwód. Dotyczy to w szczególności spraw małżeńskich oraz w spraw ze stosunków między rodzicami a dziećmi.
Kiedy można odmówić odpowiedzi na pytania?
Kodeks przewiduje, podobnie jak w sprawach karnych, prawo do odmowy odpowiedzi na poszczególne pytania. Świadek może odmówić odpowiedzi na zadane mu pytanie, jeżeli:
- zeznanie mogłoby narazić jego lub jego bliskich, wymienionych w paragrafie poprzedzającym, na odpowiedzialność karną, hańbę lub dotkliwą i bezpośrednią szkodę majątkową albo
- zeznanie miałoby być połączone z pogwałceniem istotnej tajemnicy zawodowej.
Dodatkowo duchowny może odmówić zeznań co do faktów powierzonych mu na spowiedzi.
O powyższych uprawnieniach sąd powinien pouczyć świadka przed rozpoczęciem przesłuchania. Zgodnie z poglądem Sądu Najwyższego, niedopełnienie obowiązku pouczenia świadka o przysługujących mu uprawnieniach uchyla karalność fałszywych zeznań.