Zrzeczenie się dziedziczenia to instytucja, która często budzi wątpliwości wśród klientów kancelarii. W poprzednim poście pisałam o tym, na czym polega i jak ją zawrzeć. Jaki ma jednak wpływ na dalszych zstępnych, np. na wnuki zmarłego? Czy oni również tracą prawo do dziedziczenia i ewentualnego zachowku? Poniżej wyjaśniamy te zagadnienia.

---

Czym jest zrzeczenie się dziedziczenia?

Zrzeczenie się dziedziczenia to umowa zawierana między spadkodawcą a potencjalnym spadkobiercą ustawowym, w której ten drugi rezygnuje z dziedziczenia po pierwszym. Umowa ta wymaga formy aktu notarialnego i wywołuje poważne skutki prawne – spadkobiercę traktuje się tak, jakby nie dożył otwarcia spadku.

Co istotne, dalsi zstępni (czyli wnuki, prawnuki) nie są stronami umowy. Zrzekający się nie musi uzyskiwać zgody swoich zstępnych na zawarcie umowy o zrzeczenie się dziedziczenia. Ich ewentualny sprzeciw nie wywołuje żadnych skutków prawnych. Zrzekający się nie musi też uzyskiwać na zawarcie umowy zezwolenia sądu opiekuńczego, gdy zstępni są małoletni.

Skutki zrzeczenia się dziedziczenia – również wobec dzieci

Kluczowe znaczenie ma art. 1049 § 1 k.c., zgodnie z którym jeżeli spadkobierca ustawowy zrzekł się dziedziczenia, zrzeczenie to obejmuje również jego zstępnych, chyba że w umowie postanowiono inaczej.

Co to oznacza w praktyce?

• Jeżeli nie wprowadzono zastrzeżenia w umowie zrzeczenia, dzieci i wnuki osoby zrzekającej się również są wyłączone z dziedziczenia ustawowego.
• Dzieci i wnuki traktuje się, jakby nie dożyły otwarcia spadku.
• Możliwe jest jednak zawarcie umowy w ten sposób, aby skutki zrzeczenia dotyczyły wyłącznie strony umowy (np. syna spadkodawcy), a nie jego dzieci.

A co z zachowkiem?

O tym, co to jest zachowek, kiedy przysługuje i jak go obliczyć, możecie przeczytać tutaj https://www.kingakaminska.pl/blog/zachowek-co-komu-i-dlaczego/.

Zgodnie z orzecznictwem i doktryną, osoba, która zawarła umowę o zrzeczenie się dziedziczenia, traci również prawo do zachowku. Traktuje się ją bowiem jak osobę niebędącą spadkobiercą.

Kluczowe pytanie brzmi jednak: czy dzieci zrzekającego się również tracą prawo do zachowku?

• Jeśli zrzeczenie objęło również zstępnych – oni również są wyłączeni z dziedziczenia i nie mają prawa do zachowku.
• Jeśli umowa zrzeczenia została ograniczona tylko do osoby zrzekającej się – dzieci tej osoby nadal mają prawo do dziedziczenia i ewentualnie do zachowku.

Przykład praktyczny:

Załóżmy, że Jan zawiera ze swoim synem Markiem umowę o zrzeczenie się dziedziczenia. Marek ma dwoje dzieci – Annę i Pawła.

1. Brak zastrzeżenia w umowie – zrzeczenie obejmuje Marka oraz jego dzieci. Ani Marek, ani Anna i Paweł nie dziedziczą, i nie mają prawa do zachowku.
2. Zastrzeżenie w umowie: „zrzeczenie nie obejmuje zstępnych” – Marek nie dziedziczy, ale Anna i Paweł pozostają spadkobiercami ustawowymi. Mogą też żądać zachowku.

Co z dziećmi urodzonymi po zawarciu umowy?

Skutki umowy o zrzeczenie się dziedziczenia rozciągają się zarówno na zstępnych zrzekającego się żyjących w momencie zawierania umowy, jak i na zstępnych, którzy urodzili się później. Obejmują także tych, którzy zostali poczęci przed śmiercią spadkodawcy, a urodzili się już po tej chwili lub co do których ojcostwo zrzekającego się zostało ustalone po dacie zawarcia umowy lub po dacie otwarcia spadku.

Podsumowanie – na co zwrócić uwagę?

Zawierając umowę o zrzeczenie się dziedziczenia, warto skonsultować jej treść z adwokatem. Odpowiednie sformułowanie postanowień może mieć dalekosiężne konsekwencje dla kolejnych pokoleń – zarówno w kontekście prawa do spadku, jak i do zachowku.

Nieprzemyślana decyzja o zawarciu umowy o zrzeczeniu się dziedziczenia może bezpowrotnie pozbawić Twoje dzieci i wnuki majątku!

---

Aby uzyskać pomoc prawną w sprawie zrzeczenia się dziedziczenia lub żeby uzyskać dodatkowe informacje, zapraszam do kontaktu.